1. Men gan là gì?
Men gan bản chất là các enzyme xúc tác thực hiện các phản ứng sinh hóa tại gan, giúp gan đảm nhiệm chức năng chuyển hóa các chất, men gan bao gồm:
- Alanine transaminase (ALT hoặc SGPT)
- Aspartate transaminase (AST hoặc SGOT)
- Gamma-glutamyl transferase (GGT)
- Phosphatase kiềm (ALP) được tìm thấy ở các vi-ti mật quản và xoang mạch gan trong đơn vị cấu trúc cơ bản gan
Bình thường khi các tế bào gan chết đi do quá trình lão hóa từ đó một lượng men gan sẽ phóng thích vào máu ở nồng độ dưới 35 UI/L.
Do một nguyên nhân nào đó gây tổn thương dẫn đến phá hủy một lượng lớn tế bào gan sẽ làm cho nồng độ men gan trong máu tăng cao. Nếu men gan chỉ tăng dưới 2 lần mức chỉ số trên bình thường (35 UI ) là mức độ nhẹ, 2 đến 5 lần là mức độ trung bình, tăng trên 5 lần là mức độ nặng.
2. Nguyên nhân nào gây tăng men gan?
- Do virus: Có 5 loại virus gây viêm gan là A, B, C, D, E. Khi xâm nhập vào cơ thể, các virus này sẽ gây tổn thương và hủy hoại tế bào gan. Trong đó 2 loại virus viêm gan B và C vừa có khả năng gây viêm gan cấp tính vừa gây viêm gan mạn tính và là nguy cơ gây xơ gan , ung thư gan .
- Do rượu bia: Là nguyên nhân thường gặp gây ra men gan cao, bia rượu làm tổn thương và suy giảm chức năng gan diễn tiến dẫn đến xơ gan.
- Do thuốc : Hầu hết các loại thuốc giảm đau, kháng viêm, kháng lao… đều được chuyển hóa tại gan. Men gan tăng cao có thể do lạm dụng thuốc quá mức, tạo gánh nặng và gây tổn thương tế bào gan. Đặc biệt thời gian gần đây việc lạm dụng sử dụng các sản phẩm chức năng cũng làm gia tăng tỷ lệ viêm gan.
- Do chế độ ăn: Các loại thực phẩm bẩn, mốc, có chất bảo quản…có thể chứa một lượng độc tố và chất aflatoxin nhất định, gây viêm gan, thậm chí là ung thư gan.
- Do bệnh lý đường mật: Sỏi đường mật, nhiễm trùng đường mật, khối u đường mật….
3. Dấu hiệu tăng men gan
Các dấu hiệu tăng men gan thường không rõ ràng, men gan tăng càng cao mức độ biểu hiện triệu chứng càng rõ. Các triệu chứng như sau:
- Người bệnh có biểu hiện chán ăn, nôn và. buồn nôn, đau bụng.
- Sốt nhẹ, người mệt mỏi.
- Đau hạ sườn phải: Khi men gan tăng cao, người bệnh sẽ cảm nhận được cơn đau nhức âm ỉ tại vùng bụng hạ sườn bên phải.
- Mẩn ngứa: Chức năng gan bị suy giảm khiến độc tố tích tụ trong cơ thể, trên da gây ngứa.
- Phân có màu nhạt, nước tiểu sẫm màu: Thường gặp men gan cao do tắc mật. Tắc mật làm cho bilirubin không đi vào đường tiêu hoá được và thải qua đường nước tiểu nên gây ra hiện tượng phân bạc màu và nước tiểu sẫm màu.
- Vàng da: Đây là triệu chứng bệnh men gan cao đặc trưng nhất. Tuy nhiên khi chúng ta nhận ra sự thay đổi về màu da thì bệnh cũng đáng báo động.
Do các triệu chứng có thể không rõ nếu tăng men gan ít, do đó cách đơn giản nhất để phát hiện tăng men gan là xét nghiệm máu.
4. Hậu quả của tăng men gan
Men gan cao là dấu hiệu cảnh báo gan đang gặp vấn đề như viêm gan, ung thư gan và những bệnh gây tổn thương gan khác. Thậm chí men gan tăng cao do nhiễm độc có thể dẫn đến suy gan cấp, hôn mê gan và tử vong.
Nếu tình trạng tăng men gan xảy ra kéo dài mà không điều trị sẽ rất dễ xảy ra các biến chứng như xơ gan, ung thư gan….
5. Làm sao để phòng ngừa men gan cao
- Chế độ ăn uống hợp lý: Kiêng rượu, bia và các đồ uống có cồn, không hút thuốc lá, thuốc lào và các chất kích thích. Nên thường xuyên ăn loại thực phẩm giúp hạ men gan và bảo vệ chức năng gan như các loại thực phẩm chứa nhiều vitamin A, B1, B2, B6 có nhiều trong sữa tươi, lòng đỏ trứng, gan, ngũ cốc, thịt nạc, rau xanh, uống thêm các loại nước ép trái cây…
- Chế độ nghỉ ngơi hợp lý: Ngủ đủ giấc, ngủ sớm, tránh thức khuya làm việc căng thẳng.
- Uống nhiều nước: Uống nước giúp đẩy nhanh quá trình tuần hoàn máu và tăng cường khả năng hoạt động của các tế bào gan, giúp quá trình đào thải các chất độc ra khỏi cơ thể nhanh hơn. Mỗi ngày nên uống ít nhất 1,5 lít nước.
- Những người mắc bệnh lý về gan, nhiễm virus gây viêm gan nên kiểm tra định kỳ 6 tháng/lần.
Men gan cao có thể là biểu hiện tình trạng bệnh lý nghiêm trọng tại gan, những dấu hiệu nhận biết tình trạng men gan cao thường không rõ ràng khi men gan tăng ít, do đó để xác định cách đơn giản nhất là kiểm tra thông qua xét nghiệm men gan.
Tại Bệnh viện Đa khoa Vạn Hạnh hiện có phòng khám Gan mật giúp bệnh nhân có thể đánh giá mức độ khỏe mạnh lá gan của mình dựa trên các xét nghiệm đánh giá chức năng gan , xét nghiệm tìm nguyên nhân viêm gan, xét nghiệm PCR đinh lượng nồng độ virus B,C , siêu âm bụng tổng quát , siêu âm đàn hồi mô , CTI , MRI …giúp chẩn đoán sớm các bệnh lý gan mật… để có phương án điều trị kịp thời, mang đến kết quả tốt nhất cho sức khỏe người bệnh.
(theo BS CKI Trần Minh Khôi – BVĐK Vạn Hạnh)
